Czy po zakupie samochodu możliwe jest odstąpienie od umowy kupna sprzedaży pojazdu? Tak, jeśli okaże się, że pojazd ma tzw. wady ukryte, czyli takie, których wcześniej nie dostrzegliśmy. Sprzedającego obowiązuje bowiem rękojmia za wady, zarówno fizyczne, jak i prawne.
Wady ukryte
Podczas zakupu auta, motocykla, czy innego pojazdu, sprzedający raczej nie robi problemów z jego oględzinami. Można zajrzeć do środka, pod maskę, obejrzeć podwozie, odbyć próbną jazdę. Nierzadko w umowie godzimy się na zawarcie w niej oświadczenia, że stan techniczny jest nam znany. Co więc w sytuacji, gdy po powrocie do domu okaże się, że pojazd posiada istotne wady wymagające kosztownych napraw? A co jeśli auto jest przedmiotem zastawu, albo sprzedający nie był jego jedynym właścicielem, lub pojazd został skradziony? W pierwszym przypadku mamy do czynienia z wadami fizycznymi, a w drugim – z wadami prawnymi pojazdu. Co ważne, aby niedogodności te można było uznać za wady ukryte, uprawniające do dochodzenia roszczeń od sprzedawcy, muszą to być wady, o których kupujący nie wiedział, ani na nie się nie godził.
Wady fizyczne
Stosowanie do art. 5561 Kodeksu cywilnego, wada fizyczna polega na niezgodności sprzedanej rzeczy z umową. Niezgodność ta może przejawiać się:
1) brakiem właściwości, jakie ta rzecz powinna posiadać ze względu na przeznaczenie, okoliczności, lub cel określony w umowie;
2) brakiem właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3) niezdatnością do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy;
4) tym, że została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.
Przykładami takich wad fizycznych będą usterki techniczne pojazdu, brak kompletnego wyposażenia, także niezgodność w zakresie jego przebiegu.
Wady prawne
Zgodnie z art. 5563 K.c., rzecz posiada wadę prawną, jeśli jest własnością osoby trzeciej (np. w przypadku sprzedaży kradzionego samochodu), jest obciążona prawem osoby trzeciej (np. pojazd jest w leasingu, albo stanowi przedmiot zastawu), albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu (np. auto jest zabezpieczone i wyłączne z użytku jako dowód w sprawie).
Rękojmia przy sprzedaży samochodu
Co zrobić, gdy ujawnią się wady ukryte zakupionego pojazdu? Jak stanowi art. 556 K.c., na sprzedającym spoczywa wobec kupującego odpowiedzialność za wady rzeczy sprzedanej. W przypadku ujawnienia wady, kupujący ma trzy możliwości:
a) zażądać usunięcia wady lub wymiany rzeczy (samochodu, motoru) na wolną od takich wad;
b) złożyć sprzedającemu oświadczenie od obniżeniu ceny;
c) odstąpić od umowy.
To kupujący decyduje, z którego z ww. uprawnień skorzysta. W przypadku chęci odstąpienia od umowy, wada pojazdu musi być jednak istotna. Poza tym żądanie obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy się nie utrzyma, jeśli sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni pojazd na wolny od wad albo wady usunie (ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę).
Wada musi być istotna
Bardzo ważnym zagadnieniem jest wspomniana istotność wady ukrytej. A jej ustalenie może spotykać się ze sporą rozbieżnością pomiędzy oceną kupującego a sprzedającego. W tej kwestii orzecznictwo staje po stronie nabywców. Jak orzekł m.in. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 26 listopada 2019 r., oceny istotności wady należy dokonywać z punktu widzenia kupującego, a nie przydatności rzeczy do zwykłego użytku. To oczekiwania nabywcy związane z funkcjonowaniem rzeczy mają podstawowe znaczenie (sygn. I ACa 730/18). W wyroku z 29 czerwca 2004 r. Sąd Najwyższy orzekł, że przy ocenie istotności wady, należy w pierwszej kolejności brać pod uwagę odpowiednie oczekiwania nabywcy samochodu związane z jego funkcjonowaniem, a nie tylko zobiektywizowany stan techniczny przejawiający się niezdatnością do zwykłego użytku lub bezwartościowością w znaczeniu funkcjonalnym. Innymi słowy, nabywca samochodu może oczekiwać nie tylko ogólnej sprawności technicznej samochodu, ale także sprawnego normalnego i niezakłóconego funkcjonowania wszystkich jego zespołów i elementów, pozwalających na właściwą i normalną eksploatację samochodu zgodnie z jego przeznaczeniem i parametrami techniczno-eksploatacyjnymi (sygn. II CK 388/03). Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
Jak odstąpić od umowy kupna sprzedaży samochodu?
Jeśli mimo zgłoszenia wad sprzedający nie wymieni pojazdu na wolny od wad, ani też wad tych nie usunie niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego, ten drugi może złożyć sprzedającemu oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Przepisy wskazują, że kupujący nie musi czekać z odstąpieniem na czas usuwania, uwalniania od wad, jeśli pojazd był już naprawiany przez sprzedawcę.
Odstąpienie od umowy kupna sprzedaży pojazdu powinno wskazywać wadę będącą powodem odstąpienia oraz fakt jej istotności dla kupującego. Z chwilą jego złożenia po stronie kupującego powstanie obowiązek zwrotu auta sprzedającemu. W tym miejscu warto odnieść się do kwestii używania pojazdu po odstąpieniu od umowy. Wypowiedział się w niej SN w przywołanym wyżej wyroku, stwierdzając, że używanie auta przez kupującego po dokonaniu skutecznego odstąpienia od umowy w związku z wykonywaniem uprawnień z tytułu rękojmi nie eliminuje skuteczności odstąpienia. Może jednak rodzić odpowiednie roszczenia sprzedającego wobec nabywcy.
Choć przepisy nie zastrzegają odpowiedniej formy odstąpienia od umowy sprzedaży pojazdu, i może być np. złożone w formie ustnej, to jednak na potrzeby dowodowe lepiej zadbać o złożenie go w formie pisemnej i o potwierdzenie tego faktu.
Ile czasu na odstąpienie od umowy kupna sprzedaży pojazdu?
Przede wszystkim kupujący ma 2 lata na stwierdzenie wady. Termin ten liczony będzie od dnia wydania samochodu kupującemu (przeważnie będzie to data zawarcia umowy kupna sprzedaży). Po stwierdzeniu wady, od tego momentu kupujący ma 1 rok na:
1) dochodzenie roszczenia o usunięcie wady lub wymianę pojazdu na wolny od wad (jeśli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia jego roszczeń nie może zakończyć się przed upływem 2 lat od wydania pojazdu);
2) złożenie sprzedającemu oświadczenia o odstąpieniu lub o obniżeniu ceny pojazdu (jeśli domagał się naprawy lub wymiany bieg tego terminu rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady).
Upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił. Oznacza to, że w tej sytuacji 2-letni termin na stwierdzenie wady od momentu wydania rzeczy nie wiąże kupującego.
W tym miejscu warto przypomnieć, że za konsumenta w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Z takim nabyciem konsumenckim będziemy więc mieli do czynienia przy zakupie przez osobę fizyczną auta w komisie, czy salonie samochodowym
Jeżeli kupującym jest konsument, a wada została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.
Kiedy do sądu?
Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady pojazdu kupujący może realizować na drodze polubownej, jak i przed sądem. W praktyce drugą ścieżkę kupujący uruchamia po bezskutecznym wyczerpaniu pierwszej. W skrócie – najpierw należy wezwać sprzedającego do usunięcia wad/do wymiany pojazdu na nowy. Jeśli działania sprzedającego nas nie zadowolą – złożyć oświadczenie z żądaniem obniżenia ceny, albo o odstąpieniu od umowy (oczywiście przy spełnieniu się opisanych wyżej przesłanek, np. pojazd był już naprawiany, kupujący może od razu złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy). Jeśli i na te rozwiązania sprzedający się nie zgodzi – pozostaje pozew.
Warto pamiętać o dopilnowaniu ww. terminów przedawnienia roszczeń z tytułu rękojmi. Powództwo wnosi się do właściwego sądu (w praktyce najczęściej jest to sąd właściwy miejscowo dla siedziby sprzedającego, chyba że w umowie kupna sprzedaży strony zastrzegły inaczej). Co najważniejsze, ciężar udowodnienia wad ukrytych pojazdu spoczywa na kupującym. Warto więc nabywając samochód, czy inny pojazd, dokładnie go sprawdzić, opisać, skopiować i zachować pełną treść ogłoszenia sprzedającego – przynajmniej do końca okresu obowiązywania rękojmi.